επιστημολογίες της στεναχώριας / epistemologies of sadness

Name: επιστημολογίες της στεναχώριας / epistemologies of sadness
Start: 2025-03-12T19:00:00+02:00
Location: EIGHT / ΤΟ ΟΧΤΩ, critical institute for arts and politics, Πολυτεχνείου 8, 10434, Αθήνα.

Schedule

Wed, 12 Mar, 2025 at 07:00 pm

UTC+02:00

Location

EIGHT / ΤΟ ΟΧΤΩ, critical institute for arts and politics, Πολυτεχνείου 8, 10434, Αθήνα. | Athens, AT

Eγκαίνια ατομικής έκθεσης / 12.03.2024, 19:00-22:00 / EIGHT-ΤΟ ΟΚΤΩ, Critical institute for arts and politics, Πολυτεχνείου 8, 10434, Αθήνα.

Στην παρούσα εικαστική έκθεση, ο Απόστολος Ντελάκος, αφήνει κατά μέρους την συνηθισμένη εικαστική του μεθοδολογία —συλλογή και αντιπαράθεση υλικού από τις περιοχές των εφαρμοσμένων και καλών τεχνών που στην συνέχεια αναδιατυπώνει εικαστικά μέσα από εγκαταστάσεις βιβλίων-έργων και κεραμικών γλυπτών προκειμένου να σκεφτεί, ξανά, την βιωμένη εμπειρία της κοινωνικής τάξης και της σεξουαλικότητας (Εριμπόν, 2020) και το πώς αυτές διαμεσολαβούνται από τον κοινωνικά παραγμένο χώρο (Low, 2017).
Αντλώντας από το γενικότερο επιχείρημα των κριτικών σπουδών συν-αισθήματος [critical affect studies] (Αβραμοπούλου, 2018), η έκθεση επιστημολογίες της στεναχώριας δεν αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα ως προ-κοινωνικά, προ-ιδεολογικά ή προ-λογοθετικά ιδιωτικά συμβάντα αλλά ως κοινωνικές και πολιτισμικές πρακτικές (Athanasiou, Hantzaroula & Yannakopoulos, 2009).
Μέσα από αυτό το πρίσμα, τα προσωπικά συναισθήματα της ιδιωτικής ιστορίας του εικαστικού —μετακομίζω στην Αθήνα της δεκαετίας του 1990 για να σπουδάσω, ζω σε ξενοδοχείο-μισθωμένη φοιτητική εστία στην οδό Ζήνωνος, σιτίζομαι σε φοιτητική λέσχη στην πλατεία Βάθης, επιθυμώ μέσα από την «επίμονη σωματικότητα» της πόλης (Μαρνελάκης, 2014, σελ. 91), καταναλώνω μανιωδώς επιθυμητικές εικόνες μίας ολοένα και πιο έντονα παγκοσμιοποιούμενης δημοφιλούς κουλτούρας, ασφυκτιώ από την ταξικότητά της πόλης/χώρας μου, μου απαγορεύεται να πενθήσω δημόσια το θάνατο του καλύτερου μου φίλου από AIDS, μεταναστεύω— δεν ανακαλούνται προκειμένου να παραγάγουν ένα αυτοβιογραφικό αφήγημα αλλά, αντιθέτως, ανακαλούνται προκειμένου να επικοινωνήσουν μία ομάδα συναισθημάτων, πιο σωστά, ένα «αρχείο συν-αισθημάτων» (Cvetkovich, 2003) από «υλικά που βιώνονται από και διαμέσου του σώματος» (Stephens, 2015, σελ. 274) και που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες θέσεις εντός του κοινωνικού (Φουκώ, 1987).
Σε επίπεδο μορφών, η έκθεση αρθρώνεται γύρω από την βιντεοπροβολή ενός κειμένου επιτελεστικής γραφής που συνδιαλέγεται με τις «Παρατηρήσεις πάνω στα χρώματα» του αυστριακού φιλοσόφου Λούντβιχ Βιτγκενστάιν (Βιτγκενστάιν, 2020), ένα ηχοτοπίο από την πλατεία Ομόνοιας, ένα επιτοίχιο κεραμικό-ύφασμα-προικιό, μία συναρμογή αντικειμένων που αναφέρονται στο «Μπλε», την τελευταία ταινία του βρετανού σκηνοθέτη Ντέρεκ Τζάρμαν (Jarman, 1993) και τέλος, ένα επιδαπέδιο κεραμικό γλυπτό από πορτοκαλί πλακάκια που προσομοιάζουν σε αυτά του υπόγειου σταθμού του Ηλεκτρικού «Ομόνοια».
Ειδικότερα το τελευταίο έργο, τα πορτοκαλί πλακάκια, έτσι όπως βρίσκεται τοποθετημένο στο πάτωμα της έκθεσης, λειτουργεί μετωνυμικά ως ένα είδος τοπόσημου για αυτό που η ανθρωπολόγος Ροντρίγεζ Αγκιλέρα (Rodríguez Aguilera, 2022) αποκαλεί «γεωγραφίες πένθους» προκειμένου να αναφερθεί σε «χώρους συλλογικής απώλειας», χώρους που προκύπτουν μέσα από «πολλαπλές και αλληλένδετες μορφές βίας» (ό.π., σελ. 31), κάτι που χαρακτηρίζει την περιοχή γύρω από την πλατεία Ομόνοιας.
Γιατί όμως ξανά «αρνητικά συναισθήματα»; Δεν ήμαστε ήδη πάρα πολύ «πεσμένοι.ες.α» (Muñoz, 2006); Kαι γιατί μέσα από μία «αυτοθεωρία αβέβαιων επιστροφών» (Αθανασίου, 2022); H απάντηση δε μπορεί παρά να συνδέεται με το γεγονός πως τόσο οι κριτικές σπουδές συν-αισθήματος, όσο και οι κειμενικές και εικαστικές αυτοθεωρητικές πρακτικές, μέσα από την προβληματοποίηση του δίπολου εμπειρία–λόγος, καταφέρνουν να «συνθέσουν το προσωπικό, το πολιτικό και την κριτική θεωρία» σε «παραγωγή αναστοχαστικής γνώσης» (Αθανασίου, ό.π., παρα. 2), ικανής να μας μετακινήσει από την ιδιωτική σφαίρα της απώλειας και της οδύνης προς το κοινοτικό και συλλογικό.

Βιβλιογραφία
Ελληνική:
Αβραμοπούλου, Ε. (2018). Εισαγωγή. Πολιτικές εγγραφές του συν-αισθήματος. Στο Αβραμοπούλου, Α., (Επιμ.) Το συν-αίσθημα στο πολιτικό: Υποκειμενικότητες, εξουσίες και ανισότητες στον σύγχρονο κόσμο (μτφρ. Τσιάκαλου, Ο). Νήσος.
Αθανασίου, Α. (2022). Η αυτοθεωρία των αβέβαιων επιστροφών. https://antigones.gr/act/reading-group-theory-literature-politics-responses/
Βιτγκενστάιν, Λ. (2020). Παρατηρήσεις πάνω στα χρώματα (μτφρ. Θεοδοσίου, Μ.). Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Εριμπόν, Ν. (2020). Επιστροφή στην Ρενς (μτφρ. Στεφάνου, Γ.). Νήσος.
Μαρνελάκης, Γ. (2014). Στενές επαφές φύλου, σεξουαλικότητας και χώρου – 7 κείμενα του Γιώργου Μαρνελάκη. Futura.
Φουκώ, Μ. (1987). Εξουσία, γνώση, ηθική (μτφρ. Σαρίκας, Ζ.). Ύψιλον.
Ξενόγλωσση:
Athanasiou, A., Hantzaroula, P., & Yannakopoulos, K. (2009). Towards a New Epistemology: The "Affective Turn". Historein, 8, 5–16.
Ahmed, S. (2005). The cultural politics of emotion. Routledge.
Ahmed, S. (2004). Affective Economies. Social Text 22, 117-139.
Cvetkovich, Α. (2003). An archive of feelings. Duke University Press.
Stephens, E. (2015). Bad Feelings - An Affective Genealogy of Feminism, Australian Feminist Studies, 30, 273-282.
Rodríguez Aguilera, M.Y. (2022), Grieving geographies, mourning waters: Life, death, and environmental gendered racialized struggles in Mexico. Feminist Anthropology, 3, 28-43.
Jarman, D. (1993). Blue: Text of a film by Derek Jarman.
Low, S. (2017). Spatializing culture: The ethnography of space and place. Routledge.
Muñoz, J. E. (2006). Feeling down: Latina affect, the performativity of race, and the depressive position. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 31, 675-688.

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

For the time being, Apostolos Ntelakos sets aside his usual artistic methodology —that is, the collection and juxtaposition of material drawn from the areas of the so-called applied and fine arts that he then recasts into installations made up of artists’ books and ceramic sculptures— in order to revisit the first person experience of class and sexuality (Eribon, 2020) as felt in and through socially produced space (Low, 2017).
Drawing on the broader argument of critical affect studies (Avramopoulou, 2018), epistemologies of sadness does not conceive of emotions as “pre-social, pre-ideological and pre-discursive psychological and individual states, but [on the contrary] as social and cultural practices” (Athanasiou, Hantzaroula & Yannakopoulos, 2009).
Through this lens, the personal emotions of the artist’s private history —I move to Athens in the 1990s in order to study, I live for four years in a hotel-rented student dormitory on Zinonos Street, I eat at the Vathis’ Square student club, I desire through the city’s “persistent corporeality” (Marnelakis, 2014, p. 91), I compulsively consume desiring images of an increasingly globalizing pop culture, I suffocate from the city’s/country’s classism, I am not allowed to publicly mourn the death of my best friend from AIDS, I leave the country— are not recalled in order to produce an autobiographical narrative but, on the contrary, in order to communicate a group of feelings, or even better an “archive of feelings” (Cvetkovich, 2003), that is “experienced in and through the body” (Stephens, 2015, p. 274) and which corresponds to specific subject positions within the social (Foucault, 1987).
At the level of forms, the exhibition is articulated around the video projection of a performative text that enters into dialogue with Austrian philosopher Ludwig Wittgenstein’s “Remarks on Colors” (Wittgenstein, 2020), a video/soundscape from Omonia Square, a wall-mounted ceramic-fabric text, an assemblage of paraphernalia referring to “Blue”, the last film by British director Derek Jarman (Jarman, 1993) and, finally, a flat ceramic sculpture made of orange tiles that resemble the tiles of the Omonia underground station.
Especially this last work, the orange tiles, as placed on the exhibition floor, functions metonymically as a landmark for what anthropologist Rodríguez Aguilera (Rodríguez Aguilera, 2022) has termed “grieving geographies” in order to refer to “spaces of collective loss” that emerge through “multiple interconnected forms of violence” (ibid., p. 31), something which characterizes the area around Omonia Square.
But why “negative emotions”? Weren’t we already “feeling down” (Muñoz, 2006)? And why through an “autotheory of uncertain returns” (Athanasiou, 2022)? The answer can only be linked to the fact that both critical affect studies as well as textual and visual autotheoretical practices manage, through the problematization of the binary experience-discourse, to “synthesize the personal, the political and the critically theoretical” into “the production of a self-reflective knowledge” (Athanasiou, ibid., para. 2) that is capable of moving us from the private sphere of loss and mourning to the communal and collective.

Bibliography
Greek:
Avramopoulou, E. (2018). Eisagogi. Politikes engrafes tou syn-aisthimatos [Εισαγωγή. Πολιτικές εγγραφές του συν-αισθήματος]. In Avramopoulou, A., (Ed.) To syn-aisthima sto politiko: Ypokeimenikotites, exousies kai anisotites ston synchrono kosmo [Το συν-αίσθημα στο πολιτικό: Υποκειμενικότητες, εξουσίες και ανισότητες στον σύγχρονο κόσμο (μτφρ. Τσιάκαλου, Ο.)]. Nisos.
Athanasiou, A. (2022). I aftotheoria ton avevaion epistrofon [Η αυτοθεωρία των αβέβαιων επιστροφών]. https://antigones.gr/act/reading-group-theory-literature-politics-responses/
Wittgenstein, L. (2020). Paratiriseis pano sta chromata [Παρατηρήσεις πάνω στα χρώματα (μτφρ. Θεοδοσίου, Μ.)]. Panepistimiakes Ekdoseis Kritis.
Eribon, N. (2020). Epistrofi stin Rens [Επιστροφή στην Ρενς (μτφρ. Στεφάνου, Γ.)]. Nisos.
Marnelakis, G. (2014). Stenes epafes fylou, sexoualikotitas kai chorou – 7 keimena tou Giorgou Marnelaki [Στενές επαφές φύλου, σεξουαλικότητας και χώρου – 7 κείμενα του Γιώργου Μαρνελάκη]. Futura.
Foucault, M. (1987). Exousia, gnosi, ithiki [Εξουσία, γνώση, ηθική (μτφρ. Σαρίκας, Ζ.)]. Ypsilon.
English:
Athanasiou, A., Hantzaroula, P., & Yannakopoulos, K. (2009). Towards a New Epistemology: The "Affective Turn". Historein, 8, 5–16.
Ahmed, S. (2005). The cultural politics of emotion. Routledge.
Ahmed, S. (2004). Affective Economies. Social Text 22, 117-139.
Cvetkovich, Α. (2003). An archive of feelings. Duke University Press.
Stephens, E. (2015). Bad Feelings - An Affective Genealogy of Feminism, Australian Feminist Studies, 30, 273-282.
Rodríguez Aguilera, M.Y. (2022), Grieving geographies, mourning waters: Life, death, and environmental gendered racialized struggles in Mexico. Feminist Anthropology, 3, 28-43.
Jarman, D. (1993). Blue: Text of a film by Derek Jarman.
Low, S. (2017). Spatializing culture: The ethnography of space and place. Routledge.
Muñoz, J. E. (2006). Feeling down: Latina affect, the performativity of race, and the depressive position. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 31, 675-688.