Potencjały literatury antropocenu. Studencko-doktorancka ogólnopolska konferencja naukowa

Name: Potencjały literatury antropocenu. Studencko-doktorancka ogólnopolska konferencja naukowa
Start: 2025-04-07T09:15:00+02:00
End: 2025-04-08T16:00:00+02:00
Location: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Schedule

Mon, 07 Apr, 2025 at 09:15 am to Tue, 08 Apr, 2025 at 04:00 pm

UTC+02:00

Location

Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie | Krakow, MA

Sformułowane przez chemika Paula J. Crutzena i limnologa Eugena F. Stoermera pojęcie antropocenu, czyli nowej epoki geologicznej, epoki człowieka, to obecnie jeden z najczęściej pojawiających się terminów w szeroko pojętej przestrzeni kulturowej, społecznej, medialnej, artystycznej, refleksji nauk humanistycznych, jak i szczegółowych, takich jak fizyka, geologia, czy biologia. Badacze nie są zgodni co do wyznaczenia granicy holo- i antropocenu: przyjmuje się jednak, iż jest to okres Wielkiego Przyspieszenia, co podkreśla nowość, aktualność i bliskość antropologiczną problemów nowej epoki. Jak pisze Ewa Bińczyk w książce Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu: „pojęcie antropocenu w szokujący sposób konfrontuje ze sobą zupełnie różne skale czasowe: historii człowieka i historii geologicznej. Wywołuje to interesujące efekty retoryczne, a także uwypukla problem niepokojącej hipersprawczości człowieka, którego działania wywierają skutki o zasięgu planetarnym, przypominając sprawczość sił geologicznych” (Bińczyk 2018: 212).
Antropogeniczne przekształcenia krajobrazu naturalnego: lito-, hydro-, atmo- i biosfery przez człowieka są niepodważalne: widoczne zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej. Redefinicji uległy pojęcia, takie jak natura i kultura, ich semantyczne linie demarkacyjne zostały przesunięte, rozmyte. Do kwestii antropocenu, szans i zagrożeń wynikających z jego uwarunkowań, odnoszą się tacy naukowcy, jak Lawrence Buell, Anna L. Tsing, Karen Barad, Jason W. Moore, Donna Haraway, Rosi Braidotti, Luce Irigaray, Dipesh Chakrabarty, Pramod K. Nayar, Oskar Horta czy Matthew Calarco. Spośród polskich badaczy zajmujących się sferą antropocenu trzeba wymienić: Ewę Bińczyk, Monikę Bakke, Ewę Domańską, Małgorzatę Sugierę, Andrzeja Marca, Patryka Szaja. Powstały serie wydawnicze eksplorujące problematykę szeroko rozumianego posthumanizmu, ekokrytyki, animal studies, plant studies, ekonomii ekologicznej, historii środowiskowej (jak poznańska seria „Humanistyka Środowiskowa”). Wielość narzędzi metodologicznych i niejednoznaczność terminologiczna dyskursu stwarza pole do kreatywnego poszerzania zakresów pojęć, tworzenia nowej terminologii i poszukiwania nowych porządków myślowych, które podlegać mają innowacyjnym sposobom systematyzacji.
Jak pisze Julia Fiedorczuk: „ograniczone postrzeganie natury opierające się na rozumie instrumentalnym pozwala ludziom na manipulowanie środowiskiem naturalnym, ale jednocześnie sprawia, że (...) pozostają oni ślepi (i głusi) na najbardziej żywotne treści zawarte w naturze” (Fiedorczuk 2020: 10). Interdyscyplinarność refleksji wokół antropocenu stwarza szansę na potrzebne i konieczne wnioski dotyczące miejsca człowieka, literatury, sztuki, nauki, w nowej rzeczywistości. Lawrence Buell zachęca do podjęcia wyzwania kreatywnej re-interpretacji rzeczywistości; intelektualnego wysiłku w służbie uważności: „musimy być twórczy i sceptyczni. Kryzys ekologiczny powinien sprowokować literaturę do tworzenia nowych rzeczy w nowy sposób, a nie do utrwalania zacofanego konserwatyzmu” (Fiedorczuk 2015: 241).
Na czym polegałyby zatem potencjały prozy i poezji antropocenu?
Sugerujemy namysł nad następującymi kwestiami:
- „kryzysowość” dyskursów, kryzys wyobraźni, kryzys „człowieczeństwa” i człowieczeństwa
- emocjonalność / afektywność / wulnerabilność / empatyczność jako sytuacje, postawy, stany egzystencjalne
- dykcja antropocenu: genologiczne, narratologiczne, poetologiczne, wersologiczne, stylistyczne eksperymenty
- estetyka, topika antropocenu: jakie tematy/w jaki sposób podejmują twórczynie i twórcy?
- postczłowiek, posthumanizm, transhumanizm
- „dzikość” pozaludzkiej rzeczywistości / cywilizacja, postęp technologiczny, kapitalizm
- komunikacja i „języki” antropocenu
- antropoceniczna krytyka postkolonialna i feministyczna / ekofeministyczna
- soma / sema: ciało i cielesność w sferze antropocenu
- transgresyjność, queerowość i ich „narracyjny” potencjał
- poznawczy i edukacyjny potencjał literatury doby antropocenu
- zoograficzność i fitograficzność literatury antropocenu / zwierzę i roślina jako Inny
- „kłączowatość” współczesnej refleksji artystycznej, literackiej, naukowej
- literatura oraz poezja kobiet / herstorie biotyczne
- biocentryzm / antropocentryzm: konsekwencje, szanse, zagrożenia
- proza i poezja zaangażowana: performatywność działań na rzecz środowiska
- „utopie” antropocenu
- metaświadomość antropocenicznych podmiotów piszących
- ekopoetyka, ekokrytyka, geopoetyka
- ekologiczna aktywność pozaliteracka poetek i poetów / pisarek i pisarzy (social media, formy twórczości paraliterackiej, inne działania popularyzatorskie)
- biofilia w literaturze i prozie nie-współczesnej: potencjał ekokrytycznego czytania tekstów z perspektywą nieekopoetycką.
Jesteśmy otwarci na inne ujęcia problemowe, mające związek z tematem konferencji.
Zgłoszenia w formie karty zgłoszeniowej (załącznik dostępny w wydarzeniu na Facebooku) prosimy przesyłać na adres: [email protected] do 28 lutego 2025 roku.
Informację o przyjęciu bądź odrzuceniu Państwa zgłoszenia prześlemy najpóźniej do 3 marca 2025, natomiast na wniesienie opłaty konferencyjnej w wysokości 100 zł, o której poinformujemy w osobnym komunikacie, będziemy czekać do 15 marca 2025.
Nie zapewniamy noclegów. Oferujemy jednodaniowe posiłki ciepłe w porze obiadowej i przerwy kawowe w dniach obrad.
W wyjątkowych sytuacjach umożliwimy zdalne uczestnictwo w wydarzeniu.
Konferencję współorganizują: Studenckie Koło Naukowe Polonistów IFP UKEN, Szkoła Doktorska UKEN, przy udziale oraz Katedry Antropologii i Teorii Literatury IFP UKEN.
Jako zwieńczenie obrad konferencji planowana jest publikacja naukowa wydana nakładem Wydawnictwa Naukowego UKEN.

dr hab. Katarzyna Wądolny-Tatar, prof. UKEN
mgr Katarzyna Majca-Lipa (Szkoła Doktorska UKEN)