Bieżeńcy 1915-1922 - spacer i film

Name: Bieżeńcy 1915-1922 - spacer i film
Start: 2025-08-15T18:45:00+02:00
End: 2025-08-15T22:15:00+02:00
Location: Gmina Narewka

Schedule

Fri Aug 15 2025 at 06:45 pm to 10:15 pm

UTC+02:00

Location

Gmina Narewka | Bialystok, PD

15 sierpnia zapraszamy na dwa wydarzenia związane ze 110 rocznicą bieżenstwa - jednego z ważniejszych wydarzeń w pamięci prawosławno-białoruskiej społeczności Podlasia. Bieżeństwo 1915 roku, uchodźstwo, które przyniosła I wojna światowa, objęło co najmniej 4 miliony mieszkańców zachodnich krańców ówczesnego Imperium Rosyjskiego, z niektórych powiatów wyjechało nawet 80 procent ludności. Opustoszały również okolice Narewki. Droga trwała wiele miesięcy i pochłonęła mnóstwo ofiar. Gdy bieżeńcy zbudowali nowe życie, wybuchła rewolucja. Znowu ruszyli w drogę, teraz do odrodzonego Państwa Polskiego.
O godzinie 18:45 spotykamy się przy Galerii im. Tamary Sołoniewicz w Narewce: wyruszymy z Teatrem Chodzonym (https://www.tropinka.org/media-obywatelskie/teatr-chodzony-z-narewki/) na spacer poświęcony tematowi bieżeństwa, który zakończy się około 20:15 przy amfiteatrze.
O godzinie 20:30 rozpocznie się w amfiteatrze w Narewce projekcja filmu Jerzego Kaliny „Bieżeńcy 1915-1922”. Po filmie Alina i Mikołaj Wawrzeniuk rozpoczną rozmowę z reżyserem, do której włączy się - taką mamy nadzieję - widownia. Być może usłyszymy bieżeńskie historie Waszych rodzin?
--------------------------
Film „Bieżeńcy 1915-1922” miał premierę w roku 2017 i jest to po części historia rodzinna reżysera. Jego prababka, Zofia, wyjechała z małej wsi Koszele w ujeździe bielskim guberni grodzieńskiej do kozackiej stanicy Stepowe Matiunino w guberni saratowskiej. Tam urodziła córkę Nadzieję. Zofia nazwała tak córkę ponieważ spodziewała się, że wkrótce dołączy do nich zmobilizowany do armii carskiej jej mąż Jakub. Nie wiedziała, że mąż zginął na froncie. Nigdy nie zobaczył córki….
Jest lato 1915 roku. Armia rosyjska wycofująca się z zachodnich guberni Imperium pozostawia nacierającym Niemcom spaloną ziemię. Wypędza chłopskie rodziny, niektórzy uciekają sami, płoną całe wsie. Setki tysięcy wozów suną na wschód. Tarasują drogi, przeciskają się między kolumnami wojska. Rozpętuje się piekło: epidemie tyfusu i cholery, skwar, brak wody do picia, głód, ostrzał i bombardowania nacierających Niemców.
Ogromne terytoria dzisiejszego Podlasia, Lubelszczyzny, Chełmszczyzny, innych zachodnich regionów Rosji, w mniejszym stopniu centralnej Polski – pustoszeją. Uciekinierzy to przede wszystkim prawosławni Białorusini, Ukraińcy i Rosjanie (ok. 70 proc.), Polacy (12 proc.), Żydzi, Litwini, Łotysze, Ormianie. Była to największa przymusowa migracja w ** wieku w tej części Europy.
Ci, którzy przeżyli koszmar podróży, docierają nad Don, na Syberię, Kaukaz, do Azji Środkowej. Są tam świadkami dwóch rewolucji oraz krwawej wojny domowej. Po 5-7 latach wracają do swoich wsi, już w odrodzonej Polsce. Zastają tu spalone gospodarstwa, zapuszczoną ziemię, głód i nieufność władz. Mają szczęście, ok. 30 procent uchodźców nie przeżyło tułaczki.
Te niezwykłe i tragiczne doświadczenia trzech milionów ludzi wciąż jeszcze są za mało znane. Literatura przedmiotu jest uboga, nie zachowało się zbyt wiele wspomnień. W Polsce olbrzymią pracę popularyzatorską wykonała Aneta Prymaka, pisząc książkę „Bieżeństwo 1915. Zapomniane uchodźstwo”. Wcześniej powstała również bardzo ważna publikacja „Bieżeństwo 1915 roku” wydana pod redakcją Eugeniusza Wappy, w której opublikowano relacje wielu bieżeńców z rejonu białostocczyzny, drukowane na łamach tygodnika „Niwa” w latach 1958-2015 i materiały nie publikowane, zebrane przez dziennikarzy, korespondentów i czytelników.
W Narewce otworzyliśmy w ubiegłym roku wystawę poświęconą bieżeństwu, którą nadal mozna oglądać (https://www.tropinka.org/exhibitions/otwarcie-wystawy-biezenstwo-1915-zapomniane-uchodzstwo/)
W Białorusi, podobnie jak w Rosji, to wydarzenie jest nieznane. Narrację historyczną z tego okresu zdominowały opisy działań wojennych. Chłopi nie spisali pamiętników, a przekazy ustne zostały w większości zapomniane.
Jerzy Kalina publicysta, reżyser filmów dokumentalnych, od 33 lat jest związany z Telewizją Polską. Kierownik redakcji zamiejscowej Bielsat TV w Białymstoku. Autor ponad stu reportaży i filmów dokumentalnych zrealizowanych w kilkunastu krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Filmy „Czarnobylcy”, „Od moru i głodu”, „Pogoń za prawdą”, „Ostatni dyktator Europy”, „Ballada o Mieleszkach”, „Partyzancka szkoła”, „Misja”, „Archimandryta”, „Siewca”, „Siaroża”, „Bieżeńcy 1915-1922”. „Basowiszcza”, „Nasza pamięć” otrzymały nagrody na festiwalach filmowych w Armenii, Austrii, Białorusi, Gruzji, Czechach, Meksyku, Polsce, Rosji, Słowacji, Ukrainie, Portugalii, Wielkiej Brytanii.